Charakterystyka postaci - 10 kluczowych zasad

Pisanie charakterystyki postaci to jedna z częstszych prac pisemnych na języku polskim w szkole. Napisanie takiej pracy pisemnej polega na wytworzeniu tekstu opisującego daną postać (nie zawsze osobę). Taki opis powinien być nastawiony na ukazanie cech charakteru tej jednostki. Zastanawiałeś się kiedyś jak poprawnie napisać charakterystykę postaci? Jeśli tak to mamy dla Ciebie idealną odpowiedź.

Czym jest charakterystyka postaci?

Charakterystyka postaci ma głównie na celu prezentację postaci rzeczywistej lub literackiej. Jest to zarówno opis jej wyglądu zewnętrznego, jak i cech wewnętrznych (czym różni się od zwykłego opisu postaci). Analizie podlega również zachowanie, charakter, intelekt, styl życia czy poglądy. Zakończenie charakterystyki powinno zawierać opinię i własne odczucia na temat opisywanej postaci.

Rodzaje charakterystyk postaci

charakterystyka bezpośrednia - występuje wtedy, gdy autor wprost informuje o cechach postaci, jej wyglądzie i usposobieniu
charakterystyka pośrednia - istnieje w momencie, kiedy my sami wyciągamy wnioski na temat postaci poprzez analizę wypowiedzi lub sposobu myślenia tej persony
charakterystyka indywidualna - dotyczy jednej postaci
charakterystyka zbiorowa - dotyczy grupy np. klasy lub drużyny piłkarskiej
charakterystyka porównawcza - zestawia ze sobą dwie postacie i przedstawia podobieństwa oraz różnice między nimi
charakterystyka statyczna - opisuje postać, która nie zmienia się znacząco w trakcie trwania utworu. Jej cechy i poglądy pozostają stałe.
charakterystyka dynamiczna - opisuje postać, która przechodzi transformację. Zmienia się pod wpływem wydarzeń, doświadczeń lub relacji z innymi postaciami. Ewolucja charakteru może być pozytywna lub negatywna.

Kluczowe zasady dotyczące pisania charakterystyki postaci

Przede wszystkim zawsze należy wspomnieć kto jest opisywany. Warto wspomnieć konkretnie czy dana charakterystyka postaci dotyczy koleżanki z pracy, wymarzonego chłopaka, a może jakiegoś bohatera literackiego. W przypadku bohatera literackiego podaj autora oraz tytuł książki, z której pochodzi ta jednostka.

Charakterystyka powinna mieć zachowaną odpowiednią strukturę tak zwany plan charakterystyki. Powinna się składać z takich elementów jak:

wprowadzenie - opis, kim jest dana postać,
opis wyglądu, charakteru i usposobienia tej postaci,
podsumowanie - fragment tekstu, który zawiera twoje opinie i przemyślenia dotyczące opisywanego bohatera.

Przydatne słownictwo przy pisaniu charakterystyki postaci

Zwroty wprowadzające cechy / ogólny opis postaci:

Bohater / Postać jest osobą / człowiekiem… (np. otwartą, skrytą, pełną sprzeczności)
Cechuje go / ją… (np. niezwykła odwaga, nieprzeciętna inteligencja, wrodzona dobroć)
Do jego / jej cech można zaliczyć… (np. sumienność, upartość, wrażliwość)
Niewątpliwie charakteryzuje go / ją… (np. wewnętrzny spokój, niepokój, impulsywność)
Jest ucieleśnieniem / uosobieniem… (np. szlachetności, zła, naiwności)
Prezentuje postawę… (np. pełną optymizmu, realistyczną, pasywną)
W jego / jej zachowaniu dominuje… (np. pewność siebie, lęk, ciekawość świata)
Na pierwszy rzut oka sprawia wrażenie… (np. surowego, łagodnego, zamkniętego w sobie)
Z pozoru wydaje się… (np. nieśmiały, beztroski, wyniosły)
Można o nim / niej powiedzieć, że…
Jest typowym przedstawicielem… (np. romantyka, buntownika, pragmatyka)

Zwroty do uzasadniania / podawania przykładów:

Może o tym świadczyć sytuacja, gdy…
Widać to wyraźnie w momencie, kiedy…
Ujawnia się to wtedy, gdy…
Bohater / Postać dowiódł / dowiodła tego poprzez… (np. swoje czyny, słowa, decyzje)
Doskonałym przykładem jest scena, w której…
Świadczy o tym jego / jej zachowanie podczas…
Potwierdza to fakt, że…
Przejawia się to w jego / jej postawie wobec…
Wskazuje na to fragment, w którym…
Dowodem jest jego / jej reakcja na…
Na przykład, gdy…
Świetnie ilustruje to sytuacja, kiedy…

Zwroty do opisu wyglądu zewnętrznego (łączące z cechami):

Jego / Jej wygląd zewnętrzny odzwierciedla / koresponduje z… (np. wewnętrznym spokojem, niepokojem)
Charakterystyczne dla niego / niej są… (np. przenikliwe spojrzenie, pewny uśmiech)
Postawa ciała świadczy o… (np. dumie, pokorze, zmęczeniu)
Sposób, w jaki się ubiera / porusza, sugeruje, że…
Ma twarz, na której maluje się… (np. radość, smutek, troska)
Oczy bohatera / bohaterki zdradzają… (np. głęboką wrażliwość, przebiegłość)

Zwroty do opisu relacji z innymi / postawy życiowej:

W kontaktach z innymi jest… (np. otwarty, zdystansowany, pomocny)
Jego / Jej stosunek do świata można określić jako… (np. optymistyczny, cyniczny, pełen nadziei)
W relacjach międzyludzkich kieruje się… (np. empatią, interesownością, poczuciem obowiązku)
Jest osobą, która łatwo nawiązuje / ma trudności w nawiązywaniu… (np. przyjaźni, kontaktów)
Zawsze postępuje zgodnie z… (np. własnym sumieniem, zasadami honoru)

Zwroty do podsumowania / wniosków:

Podsumowując, bohater / postać jest…
W efekcie / Konkludując, można stwierdzić, że…
Wszystkie te cechy składają się na wizerunek…
Jest postacią o złożonej psychice / jednoznacznie dobrą / złą.
Jego / Jej charakter ewoluuje / nie ulega zmianie / zmienia się pod wpływem…
W przedstawionej charakterystyce widać, że..
Bez wątpienia jest to postać… (np. intrygująca, godna podziwu, tragiczna)

Przykładowa charakterystyka postaci

Charakterystyka Balladyny – Uosobienie Ambicji i Zbrodni

Balladyna to tytułowa bohaterka tragedii Juliusza Słowackiego, postać nasycona wewnętrznymi sprzecznościami i mrocznymi dążeniami. Jest córką ubogiej wdowy i siostrą Aliny, całkowicie od niej różną w usposobieniu i celach. Do jej cech można zaliczyć przede wszystkim chorobliwą ambicję oraz niezaspokojoną żądzę władzy, co stanowi motor napędowy szeregu popełnianych przez nią zbrodni.

Niewątpliwie charakteryzuje ją także niezwykła uroda, która początkowo urzeka Kirkora. Na pierwszy rzut oka sprawia wrażenie dziewczyny, której krucze włosy, czarne oczy oraz alabastrowa cera są uosobieniem piękna. Wyróżnia się dbałością o swój wygląd, o czym świadczy sytuacja, gdy po popełnieniu zbrodni, na jej czole pojawia się krwawe znamię, które z determinacją zasłania czarną opaską, pragnąc ukryć ślady swoich win.

Bohaterka daje się poznać jako osoba leniwa i faworyzowana przez matkę, co kontrastuje z pracowitością Aliny. Może o tym świadczyć sytuacja, gdy podczas gdy Alina zastanawiała się, jak odciążyć matkę z pracy w polu, dla Balladyny liczył się tylko odpoczynek. Nie była nawykła do wykonywania domowych czynności, co też było przyczyną jej porażki w zawodach z siostrą. Widać to wyraźnie w momencie, kiedy nieprzyzwyczajona do zbierania owoców leśnych, poległa z kretesem, mając ledwie kilka malin na dnie dzbana, podczas gdy Alina zebrała ich pełne naczynie.

Z kolei przy opisie jej moralności ujawnia się kolejna, przerażająca cecha kobiety – bezwzględność. Balladyna dowiodła tego poprzez brak wahania w zabiciu siostry, mimo świadomości popełnianego zła. Co więcej, postawiona przed możliwością, by przywrócić ją do życia, zdecydowanie odmówiła, co podkreśla jej okrucieństwo i brak jakichkolwiek skrupułów. Doskonałym przykładem jej makiawelicznych dążeń jest fakt, że “szła po trupach” – dosłownie i w przenośni – by osiągnąć swój cel; jej ofiarą padli także inni bohaterowie tragedii.

O jej obłudzie i fałszu świadczy fakt, że zdradziła zaufanie Kirkora. Ujawnia się to wtedy, gdy choć wyznała mu miłość, później w nocy wyszła do lasu na spotkanie ze swoim kochankiem Grabcem. Następnie zawierzyła Kostrynowi, za nic mając zdanie męża i małżeńską przysięgę.

Podsumowując, Balladyna to przykład bohaterki negatywnej, której zachowanie zasługuje na potępienie. Opanowana żądzą władzy, posunęła się do najniecniejszych czynów i nie wahała podnieść ręki na siostrę, męża, a nawet starą, kochającą nad życie matkę. Jej postawa oburza, zaś los, jakiego doświadczyła, w pełni potwierdza zasadę, że za popełniane winy czeka nas nieunikniona kara. Bez wątpienia jest to postać tragiczna, której droga prowadzi do samozagłady.